Światowa architektura tuż za rogiem

Nie każdy wie że Powiat Drawski był miejscem działań jednego z najbardziej znanych architektów XX wieku. Z racji posiadanej w Drawsku Pomorskim rodziny tereny nasze często odwiedzał jak również miał okazję tu projektować Walter Gropius jeden z najbardziej wpływowych i progresywnych twórców swojego pokolenia.

Urodzony w Berlinie tam też wysłany do szkoły architektonicznej, Gropius już jako asystent w pracowni Petera Behrensa poznał przyszłą światową elitę architektoniczną np. Ludwiga Miesa van der Rohe oraz Le Corbusiera i współpracował przy pierwszych nowoczesnych budynkach takich jak hala AEG w Berlinie czy projekty nowych osiedli robotniczych. W międzyczasie jak również po otworzeniu własnej pracowni często przebywał w majątku wuja w Jankowie koło Drawska gdzie wykonywał na zlecenie rodziny szereg projektów związanych z rozwojem gospodarstwa. W latach 1904 -1914 powstały takie obiekty jak: spichlerz(6), kuźnia, pralnia, kościół oraz domy dla robotników(3) i dwór właściciela(2). Obiekty te zaprojektowano jeszcze w stylu rodzimym nawiązującym do tradycji oraz epok historycznych popularnych w owym okresie w związku z dużym zainteresowaniem badaniem historii oraz odkryciami archeologicznymi z II połowy XIXw, które miały znaczący wpływ na rozwój sztuk u schyłku stulecia. Mimo stylizacji historycznej obiekty te cechuje dbałość o proporcje oraz detal w połączeniu z atrakcyjnym planem, głównie asymetrycznym jednak zapewniającym funkcjonalność. Dostrzec również można znamiona nadchodzących zmian w architekturze oraz narodziny modernizmu (stylu międzynarodowego) w projektach domów dla robotników(3) o płaskich dachach oraz oszczędnym detalu – jeszcze nawiązujących stylistyką do odkryć z czasów Starożytnego Egiptu jednak dających przedsmak przyszłych zmian. Rękę Gropiusa widać również w innych obiektach na terenie powiatu, był on odpowiedzialny za przebudowę budynku PKO w Drawsku(1), budowę fabryki słodu w Gudowie, spichlerza zbożowego w Mirosławcu czy też domu cztero-rodzinnego w Żołędowie(6) oraz willi Metzler w Drawsku(7). Jego architektura inspirowała również twórców w Czaplinku czego przykładem może być budynek Pomorskiego Banku Spółdzielczego mocno nacechowany stylem współczesności. Przyczynkiem do zmian w architekturze i sztuce stała się I Wojna Światowa oraz trudny okres powojenny, stary porządek w Europie został zachwiany i pojawiły się nowe pomysły zarówno na sposób tworzenia i funkcjonowania państw jak i ich przestrzeni jako jednego z najważniejszych elementów niezbędnych do rozwoju. Nowe władze Weimaru zaproponowały Gropiusowi stworzenie szkoły rzemiosła, sztuk użytkowych oraz architektury, którą ten jako jej pierwszy dyrektor nazwał 'BAUHAUS'. W szkole uczyły sławy z wielu dziedzin sztuki łącznie ze starym przyjacielem Gropiusa Miesem van der Rohe, którego pawilon niemiecki na wystawę światową w Barcelonie(12) jest jednym z najwyżej ocenianych dzieł współczesnej architektury oraz nadal niedoścignionym wzorem dla twórców w tej dziedzinie. Już sam projekt budynku szkoły w Dessau(8) stał się manifestem głoszonej przez założycieli nowoczesności oraz wytyczną dla przyszłych projektów powstających w ramach jej działania. Do czasu zamknięcia szkoły przez nazistów w roku 1933 powstało wiele współczesnych projektów a ich jakość i nowatorstwo przyczyniły się do naśladownictwa w skali europejskiej również w Polsce w takich miastach jak Wrocław, Katowice, Łódź czy przedwojenna Warszawa można znaleźć perełki polskiego modernizmu. Główne dzieła Gropiusa z okresu działania BAUHAUSu to fabryka obuwia Fagus w Alfeld(9) czy budynek wielorodzinny na osiedlu Hansaviertel w Berlinie(10). Po zamknięciu szkoły większość jej profesorów opuściła Niemcy z obawy przed prześladowaniami, co przyczyniło się do rozsiana jej ideałów po całym świecie. 

Walter Gropius wyemigrował najpierw do Wielkiej Brytanii gdzie współpracował z Maxwellem Fryem, w roku 1937 przeniósł się do USA gdzie otrzymał propozycję objęcia stanowiska dziekana wydziału architektury na Uniwersytecie Harvarda, w tym okresie powstał np. jego dom własny w Linkoln w stanie Massachusetts(11). W Stanach Zjednoczonych żył i tworzył aż do smierci w Bostonie w Roku 1969. 

Rewolucyjny wpływ jaki szkoła miała dla rozwoju światowej architektury i designu widać do dziś. Czasami aż trudno uwierzyć ze to co w naszym otoczeniu nazywamy modernizmem, nowoczesnością oraz współczesną architekturą i sztuką użytkową powstało już około stu lat temu. Dokonania architektów z pokolenia Gropiusa miały przełomowe znaczenie w dziedzinie designu i stały się wzorem naśladowanym przez pokolenia po dzień dzisiejszy. Opracowane przez nich teorie rozwoju miast, planowania przestrzennego czy sposobu projektowania i użytkowania przedmiotów codziennego użytku są nadal w użyciu. Stały się podstawą naszego codziennego życia czego najlepszym dowodem mogą być nieustannie modne i pożądane w dobrych wnętrzach repliki mebli z tamtego okresu. Uważa się je za ikony światowego designu i z racji swojego piękna oraz prostoty i funkcjonalności stale produkuje znajdując nabywców mimo wysokich cen z racji prestiżu wynikającego z ich posiadania. Współczesna architektura również po dzień dzisiejszy wzoruje się na przełomowych dokonaniach z początku XX wieku biorąc funkcjonalność projektowanych założeń urbanistyczno – architektonicznych oraz piękno oszczędnego nowoczesnego detalu i stosowanych proporcji z czasów Gropiusa za najlepszy wzór do naśladowania. Twórczością BAUHAUSu inspirowali się zarówno twórcy lat 50 czy 60 jaki i nadal inspirują gwiazdy współczesnej architektury i designu. W Polsce na skutek zniszczeń wojennych nasza przestrzeń życiowa została mocno uproszczona i zdegradowana jakościowo. Architektura straciła swoje piękno a budynki przybrały formę betonowych klocków zaspokajających podstawowe potrzeby życiowe jednak nie gwarantujących komfortu oraz jakości umożliwiającej właściwy rozwój przyszłych pokoleń. Na to wszystko nałożyła się degradacja przestrzeni poprzez wypaczenie zasad późniejszego postmodernizmu, który w naszym kraju przybrał obraz kiczowatego naśladownictwa stylów historycznych bez względu na region, epoki oraz historyczne proporcje. Jesteśmy w momencie, w którym Polska ma wyjątkową szansę na rozwój a jakość przestrzeni jaka obecnie powstanie będzie miała znaczenie dla rozwoju kraju przez kolejne dziesięciolecia, dlaczego więc nie przyjrzeć się bliżej dokonaniom wielkiej rewolucji światowego designu która odbyła się już prawie sto lat temu, a której początki możemy obejrzeć tuż za rogiem? 

Jeśli masz jakieś uwagi czy też pomysły dotyczące artykułu lub jakości przestrzeni w Czaplinku i jego okolicach przedstaw je w mailu mój adres: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. , komentarz taki może stać się przyczynkiem do dyskusji oraz kolejnych artykułów o tematyce związanej z przestrzenią i designem w regionie.

Pozdrawiam i dziękuję za przeczytanie tekstu autor: Architekt Tomasz Tomaniak 

Artykuł jest zapowiedzią 83 nr "Kuriera Czaplineckiego